نویسنده: مجید عباسی

در همان سال‌هایى که دغدغه اصلی من و هم نسلان من، طراحى پوستر، برگزارى نمایشگاه‌هاى شخصى یا گروهى در داخل و خارج از کشور، رقابت در مسابقات بین‌المللى و ربودن جایزه‌ها بود، نام یک طراح ایرانی در فهرست برندگان جوایز اصلى بینال بین‌المللى پوستر ورشو، یکی از مهم‌ترین و یکى از اصلى‌ترین رقابت‌های طراحی گرافیک و پوستر، می‌درخشید: خسرو بیات.

خسرو بیات، طراح گرافیک و مدیر هنرى، متولد ٢٦ آبان ١٣١٨ در شیراز است و هم اکنون در شهر تورنتو زندگى مى‌کند. البته سال‌هاست که کار روزمره طراحى گرافیک برای سفارش‌دهندگان را کنار گذاشته، ولى همچنان ایده‌هایی عمیق و جذاب دارد که به‌طور پراکنده آنها را طراحى و اجرا می‌کند.

خسرو بیات در سال ١٣٣٧ در دانشگاه تهران به تحصیل در رشته‌ی نقاشی مشغول شد، ولى آن را ناتمام رها کرد. سال‌ها بعد براى ادامه تحصیل به بریتانیا رفت و در رویال کالج۱ لندن به تحصیل پرداخت. نزدیک به پنج سال تحصیل و کار حرفه‌اى در کنار مطرح‌ترین طراحان آن زمان مانند جاک کانیر۲، مارگارت کالورت۳، نیکلای جنکینز(۴)، لوک لاین۵، باب گیل۶، آلن فلچر۷ از او طراحی باتجربه، با ایده‌های خاص و در سطح بین‌المللی ساخت. او مى‌گوید: "ایده، مهم‌ترین اصل در دیزاین است و چون عرصه‌ی اصلى کار من آژانس‌ تبلیغاتی بود، من این کار را  به خوبی می‌فهمیدم و بلد بودم".

خسرو بیات  در سن بیست‌ویک سالگى «مسئول تبلیغات» شرکت هواپیمایی ملى ایران ـ هُما بود و به طراحی آگهى‌هاى مطبوعاتی، جلد بلیط و بسیارى موارد دیگر می‌پرداخت. یکی از به یادماندنی‌ترین فعالیت‌های او در این زمان، بازسازى نشانه «ایران ایر» است. بعدها سعید نفیسى، طى نامه‌اى به سرپرست وقت ایران ایر از ایده ایشان براى طراحى آگهى ایران ایر که مبتنى بر فرهنگ عامه جامعه ایرانى بود، تقدیر کرد و او را مورد تحسین قرار داد.

در سال ١٣٤٠، زمانی که طراح و مدیر هنرى روزنامه «کیهان» و نشریات مرتبط با آن بود، به دعوت مرتضى ممیز در «کیهان هفته» و «کتاب هفته» در کنار احمد شاملو، علی‌اصغر حاج سیدجوادی و م. الف. به‌آذین مشغول به کار شد. پس از ترک همکاری موقت چندساله ممیز، خسرو بیات جای او را در کتاب هفته پُر کرد. مرتضى ممیز درباره ایشان می‌گوید: "خسرو شاگرد دانشکده بود. او را مثل فرشید مثقالی دعوت کردم به «کتاب هفته». خسرو به‌نام «بیات» امضا می‌کرد. مدتی هم با هم بودیم. بعد که من از «کتاب هفته» رفتم، مدتی او جای خالی من مرا پُر کرد. خسرو به طرز غریبی کار می‌کرد… او تمام‌عیار، بیست‌وچهارساعته وقت خودش را صرف کارش کرد. او حتی دانشکده را هم تمام نکرد و از آنجا آمد بیرون. خسرو در دیزاین موفقیت‌هایی هم کسب کرد… خسرو صاحب ایده بود".۸

خسرو بیات  بعد از دو دهه فعالیت حرفه‌ای در زمینه طراحی، برای تحصیل به رویال کالج رفت و پس از پایان تحصیلات، تا یکسال و اندى پس از آن در لندن کار کرد و به ایران بازگشت و بلافاصله، استاد مدعو مدرسه‌ی هنرهای تزیینى تهران (دانشگاه هنر فعلی) شد و بیش از یک سال به تدریس پرداخت. تجربه‌ی تحصیل و کار در بریتانیا از وی آموزگاری خبره و طراحی آگاه ساخته است.

شاید بتوان خسرو بیات را جزو اولین طراحان ایرانی برنده‌ی جایزه‌ی بین‌المللی در حیطه طراحی گرافیک و اولین فارغ‌التحصیلان رویال کالج دانست. پوستر «پایان»۹ که براى نمایش کارهاى آخرِ‌ ترم دانشجویان تلویزیون و سینمای رویال کالج طراحى شده بود، از بین طراحى‌های دانشجویان انتخاب و چاپ شد و بدون اطلاع خسرو بیات، از سوی رویال کالج به ششمین بینال بین‌المللى پوستر ورشو در سال ١٩٧٦ ارسال شد و مدال برنز (مقام سوم) پوسترهای فرهنگی این دوره را به دست آورد. در این سال طراحان بزرگى همچون ژان روبرت۱۰ (سوییس)، والدمار شفیرژی۱۱ و میچسلاو واشیلفسکی۱۲ (لهستان)، و ماکوتو ناکامورا۱۳ (ژاپن) حضور داشتند و جایزه‌هاى دیگر را به خود اختصاص داده بودند. در آن زمان خسرو بیات در ایران بود و بعدها با دریافت نامه‌اى از طرف رویال کالج به همراه گواهینامه‌ی بینال ورشو از این موضوع خبردار شد!

او پس از انقلاب و در سال ١٣٥٨ به کانادا مهاجرت کرد و به‌واسطه‌ی تجربه‌ی تحصیل و کار در بریتانیا، بلافاصله در کالج جورج براون۱۴ تورنتو مشغول به تدریس شد و همزمان استودیو شخصى خود را راه‌اندازی کرد. او در آنجا سفارشات گوناگونی از جمله طراحی بروشورهاى اداره مهاجرت کانادا را انجام داد. این بروشورها براى کمک به مهاجرین فارسى‌زبان طراحى می‌شد و از آنجا که پردازنده‌ی نوشتار فارسى وجود نداشت، با طراحى مبتکرانه، روش تایپ فارسی را در محیط لاتین ایجاد کرد.

در سال ١٩٩٧ به طراحی آگهی تبلیغاتی روزنامه‌های کثیرالانتشار براى نمایندگى «مرسدس بنز» و فروشگاه‌های «ایکیا» در تورنتو پرداخت و تمام مراحل طراحى و تهیه محتوا و ایده‌پردازی آن را نیز به تنهایی انجام داد؛ اگرچه کاملاً آگاه بود و هست که تبلیغات، نتیجه یک فرایند کارِ گروهی با تخصص‌های مختلف است.  فعالیت‌های او در این زمینه باعث شد یکی از بزرگترین آژانس‌های تبلیغاتی آن زمان در تورنتو، او را به همکاری دعوت کند که به دلیل بیمارى همسرش این دعوت را نپذیرفت.

خسرو بیات سی‌وهشت سال است که در تورنتو زندگى می‌کند و درواقع یکى از قدیمی‌ترین مهاجرین ایرانى‌ محسوب مى‌شود که در این شهر سکنا گزیده است. براى خسرو بیات دیزاین «پایان» ندارد! او به‌طور مداوم در پى کشف ایده‌هاى نو و تاثیرگذار است. پوستر «پایان» او تبدیل به آغاز حضور بین‌المللى قاطع براى طراحى گرافیک ایران در رقابت‌هاى بین‌المللى شد.

انجمن طراحان گرافیک ایران مفتخر است که در سال گذشته، از ایشان دعوت کند تا عضویت افتخارى انجمن را بپذیرند. حضور افتخاری خسرو بیات در جمع ما غنیمتى بسیار ارزشمند است و مایه مباهات تمام اعضای انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران است.